Nietolerancja laktozy i alergia na mleko, to pojęcia, które są bardzo często mylone.  Jeśli powiem komuś, że nie mogę mleka – w 90% usłyszę odpowiedź, „to nic, mam mleko bez laktozy”. Nie obwiniam nikogo o niewiedzę, tym bardziej osób, których problem nie dotyczy. Uważam jednak, że dobrze wiedzieć, czym tak naprawdę jest nietolerancja cukru mlecznego – laktozy, z którą boryka się wiele z osób oraz czego dotyczy rzadziej występująca alergia na białka mleka.

NIETOLERANCJA LAKTOZY

1. Czym jest laktoza

Laktoza (glukoza + galaktoza) – cukier mleczny, występuje w mleku wszystkich ssaków. Węglowodan ten należy do grupy dwucukrów, aby nasz organizm mógł go wchłonąć, musi zostać rozłożony w jelicie cienkim (za pomocą enzymu o nazwie laktaza) na cukry proste: glukozę i galaktozę.  Laktoza jest mniej słodka od sacharozy i rozpuszcza się w wodzie.

2. Czym jest laktaza

U osób z nietolerancją laktozy objawy mogą wystąpić w różnym odstępie czasowym. Dolegliwości żołądkowo-jelitowe pojawiają się najczęściej 30 minut do 3 godzin od spożycia pokarmu. Zależy to od składu posiłku (ilości laktozy w spożywanych produktach), ilości laktazy wytwarzanej w jelicie, wpływ mają również czynniki psychiczne np. stres, a także hormony.

Do najczęstszych objawów zaliczamy:

• wzdęcia
• gazy jelitowe
• skurczowe bóle brzucha
• przelewanie
• biegunki
• wymioty

4. Rodzaje nietolerancji laktozy

Bez względu na to, z którym rodzajem nietolerancji laktozy mamy do czynienia, cechą wspólną jest niedostatek laktazy (enzymu) w jelicie.  W medycynie wyróżnione zostały trzy typy nietolerancji laktozy:

1. Wrodzony niedobór laktazy – objawy kliniczne pojawiają się u noworodka po pierwszym podaniu mleka. Biegunki prowadzą do odwodnienia organizmu i niedożywienia. W celu uniknięcia uszkodzeń mózgu (wynik niedożywienia) noworodek z wrodzonym niedoborem laktazy musi być pod stałą kontrolą lekarza. Niemożliwe jest karmienie piersią, gdyż niemowlę nie toleruje mleka matki. Wprowadzone zostaje wówczas bezlaktozowe mleko dla niemowląt.
   Zdarza się również, że w chwili narodzin dziecka, jelito nie jest do końca rozwinięte. Laktaza nie może zostać wytwarzana i tolerancja laktozy wzrośnie w pierwszych miesiącach życia.
2. Wtórny niedobór laktazy – nie jest uwarunkowany genetycznie, towarzyszy chorobom przebiegającym z uszkodzeniem błony śluzowej jelita cienkiego (np. celiakia). Chroniczne zapalne choroby jelita cienkiego, infekcje żołądka i jelit leczone antybiotykami, anoreksja, bulimia, mogą przyczyniać się do zmniejszenia wytwarzania laktazy. Dopóki jelito jest podrażnione lub w stanie zapalnym należy bezwarunkowo wyłączyć z diety produkty zawierające laktozę. Zaburzona tolerancja laktozy ma charakter odwracalny i ustępuje wraz z regeneracją śluzówki jelita.
3. Pierwotny (dziedziczny) niedobór laktazy – jest najczęściej spotykaną przyczyną nietolerancji laktozy. Zjawisko dotyczy około 70% dorosłej populacji świata, związane jest z fizjologicznym procesem wyciszania aktywności genu odpowiedzialnego za produkcję laktazy. Pierwsze objawy najczęściej pojawiają się w wieku dojrzewania lub u osób dorosłych.

5. Zawartość laktozy w produktach mlecznych + chwyty marketingowe

Granica tolerancji laktozy, to kwestia bardzo indywidualna. Są osoby, którym zaszkodzi nawet najmniejsza ilość cukru mlecznego. Przykładowe produkty charakteryzujące się niską zawartością laktozy: ser mozzarella, ser typu „Feta”, sery żółte, ser Camembert. O ile mleka, czy też jogurty bez laktozy, są świetną alternatywą dla osób z nietolerancją cukru mlecznego, tak ser żółty bez laktozy to jedynie chwyt marketingowy. Zawartość laktozy w maśle to około 0,6g/100g. Smarując kanapki masłem wystarczy nam jedna łyżeczka (5g). W takiej ilości zawartość laktozy jest znikoma, sięgając po masło bez laktozy zastanówmy się, czy warto przepłacać ;).

6. Nietolerancja laktozy – diagnoza

Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancje laktozy, diagnozę najlepiej rozpocząć od obserwacji problemów trawiennych. Prowadząc dziennik żywieniowy, jesteśmy w stanie dostrzec związek między dolegliwościami, a spożywaniem produktów zawierających laktozę. Swoimi spostrzeżeniami warto podzielić się z lekarzem.
Testy diagnostyczne służące do zdiagnozowania nietolerancji cukru mlecznego, to wodorowy test oddechowy oraz test zmian poziomu glukozy/galaktozy we krwi. Można również wykonać test genetyczny, którego wynik poinformuje nas, czy nietolerancja laktozy spowodowana jest dziedziczeniem. Jest on znacznie droższy od testu oddechowego, wykonuje go się np. w przypadku ciąży, czy też chronicznych stanach zapalnych jelita. Są to sytuacje, w których nie wolno obciążać organizmu laktozą z uwagi na późniejsze objawy.

ALERGIA NA MLEKO

1. Czym są białka mleka

Mleko krowie składa się z około 40 białek – czyli potencjalnych alergenów. Główne z nich to kazeina (ok. 80% białek mleka) oraz białka serwatkowe (ok.20% białek mleka).

2. Czym jest alergia pokarmowa

Alergia pokarmowa – nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego (odpornościowego), który mylnie identyfikuje spożywany pokarm z czynnikiem szkodliwym dla organizmu. W celu pozbycia się fałszywego wroga (antygenu), dochodzi do aktywacji układu odpornościowego, po czym następuje rozwój objawów alergizacji.

3. Podział alergii pokarmowych

Alergie pokarmowe dzielimy na alergie IgE – zależne (reakcja natychmiastowa) i IgE – niezależne (reakcja opóźniona). Do alergii IgE – niezależnych zaliczamy nadwrażliwość  IgG – zależną oraz IgA – zależną. Są to alergie utajone (opóźnione), często błędnie nazywane nietolerancjami pokarmowymi.

4. Objawy alergii pokarmowych (w tym alergii na mleko)

Objawy alergii IgE – zależnych są najłatwiejsze do zidentyfikowania. Występują gwałtownie po spożyciu alergizującego pokarmu, należą do nich między innymi:

• wysypka alergiczna
• obrzęk opuchlizna
• bóle brzucha
• wzdęcia
• biegunki

Objawy Alergii IgA – zależnych występują najczęściej kilka godzin po posiłku i dotyczą głównie układu pokarmowego:

• bóle brzucha
• wzdęcia
• biegunki
• bolesne skurcze jelit
• przelewanie się treści żołądkowych

Alergie IgG – zależne, są najtrudniejsze do zidentyfikowania, objawy pojawiają się nawet kilka dni po spożyciu alergizującego pokarmu. Często mogą być mylone z innymi schorzeniami. Należą do nich między innymi:

• bóle brzucha
• wzdęcia
• zaparcia
• biegunki
• migrenowe bóle głowy
• świąd skóry
• wysypka
• bóle stawowe

5. Diagnostyka alergii pokarmowych

Alergie IgE – zależne diagnozuje się na podstawie wywiadu lekarskiego oraz testów z krwi i/lub testów skórnych, które są łatwo dostępne. Ich koszt jest stosunkowo niewielki w porównaniu do testów na alergie IgG i IgA – zależne. Jeśli o nie chodzi, to na rynku dostępnych jest kilka możliwości. Niektóre testy niestety nie są warte swojej ceny, ale nie zamierzam robić nikomu antyreklamy. Ja osobiście polecam test FoodScreen IgG/IgA US Biotek.

Podsumowanie

1. Nietolerancja laktozy, nie jest alergią na mleko.
2. Nietolerancje pokarmowe nie aktywują układu immunologicznego (odpornościowego).
3. Wyzwalacz:
   – Nietolerancja laktozy: laktoza (cukier mleczny) w mleku
   – Alergia na mleko: specyficzne białka mleka
4.  Nietolerancja laktozy: cukier mleczny (laktoza) nie może zostać strawiona, ze względu na brak/niedobór enzymu trawiennego zwanego laktazą. Jest rozkładana przez bakteryjnie w jelicie grubym, co powoduje objawy ze strony układu pokarmowego.
5. Alergia na mleko: Organizm rozpoznaje substancję jako antygen i tworzy przeciwko niemu przeciwciała. Jeśli ponownie dochodzi do kontaktu z antygenem, wystarczą nawet najmniejsze jego ilości i pojawia się reakcja alergiczna.
6.  Dolegliwości przy nietolerancji laktozy, zależą od ilości spożytej laktozy oraz ilości laktazy produkowanej przez jelito. W alergii pokarmowej, nawet najmniejsze spożytego mleka mogą powodować objawy.